Haarlemmers zien op tegen de komst van een Domus (Plus), een opvang voor verslaafde daklozen. Geef ze eens ongelijk als je sommige verhalen van elders hoort. Toch blijkt het mogelijk: ’ongeleide projectielen’ opvangen vlakbij een woonwijk.
HAARLEM De ’Poort van de Achterhoek’, zo prijst het Gelderse dorp Wehl zichzelf aan. Wie rust zoekt in een heerlijk groen landschap, moet hier zijn. Maar in de zomer van 2018 werd de rust ernstig verstoord. Dronken mannen liepen lallend over straat en pisten in tuinen. Meisjes en vrouwen werden lastig gevallen. Een winkelier werd met een mes bedreigd. De bron van dit alles: het Domushuis midden in het dorp.
Domus is een opvangvorm van het Leger des Heils voor dak- en thuisloze mensen die nergens anders meer terecht kunnen. Ze zijn verslaafd, hebben psychische problemen en soms ook een verstandelijke beperking. Sinds een jaar of vijftien vangt het Leger des Heils hen op in aparte huizen. Dat is om de gewone daklozenopvang te ontlasten en in de hoop dat deze groep baat heeft bij een kalme omgeving, rust en acceptatie.
Wangedrag
Zo streek het Leger des Heils in 2011 neer in een groot herenhuis in de dorpskern van Wehl. De eerste jaren ging het aardig, maar in 2018 liep het zoals gezegd ernstig uit de hand. Bewoners werden wanhopig van het wangedrag van sommige Domuscliënten. Wat deden die figuren in hun buurtje?
’Punt is dat de mensen bij ons niet achter slot en grendel zitten’, legde de locatiemanager uit in dagblad De Gelderlander. ’We hebben wel huisregels waar ze zich aan moeten houden, maar als ze buiten op straat dingen doen die niet mogen, kunnen wij daar niet tegen optreden.’ Op last van de burgemeester werden drie cliënten overgeplaatst. Twee jaar later gaf het Leger het helemaal op in Wehl.
Spandoeken
Geen hoopgevend voorbeeld dus, voor de inwoners van Haarlem-Oost die zich zorgen maken over de komst van een Domus (Plus). Dat dit er komt, is zeker – of aan de Nieuweweg bij het Reinaldapark of aan de Robertus Nurksweg bij station Spaarnwoude. Op beide locaties maken spandoeken duidelijk wat omwonenden ervan vinden.
Niet alleen Wehl is een angstaanjagend voorbeeld voor deze bezorgde Haarlemmers. Bij het Domus in Helmond lukt het evenmin de rust goed te bewaren. Ook hier escaleerde de toestand in de zomer van 2018 (wildplassen, schreeuwen, lege blikken bier in het plantsoen). Het Leger des Heils stelde daarna een buurtoverleg in en nam een ervaringsdeskundige in dienst die de bewoners ging aanspreken op hun gedrag. Ook werd kritischer gekeken naar wie onderdak kreeg in het Domushuis. ,,We zeggen nu, je moet wél in een buurt kunnen wonen’, legde het afdelingshoofd uit in Eindhovens Dagblad.
’Ik moet 5 euro’
Toch is er nu, twee jaar later nog steeds overlast, zegt Hennie de Gooijer van Wijkmanagement Helmond. ,,De ene keer is het beter, de andere keer minder. Ik denk dat het verschil met 2018 is dat de buurt er inmiddels meer aan gewend is.’’ Maar het wordt nooit leuk als een verslaafde naar je toekomt met de woorden ’Ik moet 5 euro’. ,,Het is bedreigend, intimiderend.’’ Het Leger des Heils doet echt z’n best, vindt De Gooijer. Maar sommige bewoners zijn nu eenmaal problematisch. ,,Van de 21 mensen zijn de meesten goed aanspreekbaar, maar met, zeg, 3 kun je geen kant uit.’’
Ook in Heerlen lijkt de situatie niet geweldig. Hier ging in 2004 één van de eerste Domushuizen van het land open, in het kader van een grote operatie om de ernstige overlast van verslaafden en daklozen in het stadscentrum terug te dringen. Het ging lang goed, tot er in 2016 steeds meer werd geklaagd over dealen op straat en dronkenmangedrag.
Geldmachine
De burgemeester ging in gesprek met het Leger des Heils over de ’blijkbaar verwaterde afspraken’. Maar volgens raadslid Roel Leers (Hart Leers) is er nog steeds overlast. ,,Ik heb onlangs weer een brief van buurtbewoners gekregen.’’ Hij is extreem negatief over het Leger des Heils. ,,Ze zitten in hun kantoor, en ze bemoeien zich niet met wat er in de buurt gebeurt. Het is helemaal geen outreachzorg, terwijl deze mensen zó ver van het padje zijn. Domus lijkt mij meer een verdienmodel voor het Leger dan een oplossing. Vroeger dacht ik dat het Leger een roeping had, maar het lijkt me inmiddels een grote geldmachine.’’
Is het dan hopeloos? Gelukkig niet. Er zijn ook de nodige steden en dorpen waar het goed lijkt te gaan. Ze hebben wel een Domus of een Domus Plus, maar dat zorgt niet echt voor problemen. Zo is er een Domus in Amsterdam-Zuidoost waarover NH Nieuws bericht dat veel bewoners amper weten dat het bestaat, al is er ook iemand die zegt dat ’ze plassen en poepen in de buurt’. Uit Zwolle komt ook een gemengd bericht. ,,Er zijn er een paar bij die schreeuwen nogal. Als er dan een moeder met een klein kind langs fietst, schrikken ze zich rot’’, zegt een bewoner in Algemeen Dagblad. Zelf heeft hij geen last van de wonderlijke buurtgenoten.
Bierblikken
Helemaal pais en vree lijkt het bij een Domus in het weidegebied tussen Woerden en Harmelen. Volgens de directe buren van de voormalige varkensboerderij gebeurt er zelden iets. ,,Soms in de zomer, dan zitten ze weleens langs de weg met hun bierblikken. En dan roepen ze wel eens wat. Maar veel meer is er eigenlijk niet aan de hand”, zeggen ze in Brabants Dagblad.
Geen enkel mediabericht is er zelfs te vinden over Domuslocaties in Almere, Amersfoort, Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Dordrecht, Eindhoven, Maastricht, Nijmegen en Utrecht. Daar lijkt het dus echt rustig te zijn.
Volksopstand
En dan is er het Gelderse dorp Lunteren, misschien het meest interessante geval. Sinds zeven jaar is hier een Domus en dat leek eerst een ramp te worden: drie jaar na de start kwam het tot een volksopstand. Tachtig Luntenaren kwamen symbolisch emmers puin bij de voordeur van het Domus storten, ’om de puinhoop in de wijk aan het Leger des Heils terug te geven’. Ze waren de dronkenschap zat, het vervelende gedrag richting kinderen en vrouwen, de drugsdealers, noem maar op. Uiteindelijk beloofde de burgemeester actie en dreigde desnoods met sluiting.
En jawel, tegenwoordig gaat het veel beter, zegt Adriaan Koppens van de buurtbewonerscommissie. ,,Er is een flinke escalatie voor nodig geweest, het heeft uren en uren overleg gekost, maar de overlast is nu tot een minimum beperkt. Er is weer veiligheid en rust. En het Leger des Heils is zich ervan bewust dat ze niet op een eiland zitten, maar ook verantwoordelijk zijn voor wat er in de omgeving gebeurt.’’
Volgens Koppens zijn de Domusbewoners ’mensen met een laag IQ en vaak een crimineel verleden’. ,,Per definitie ongeleide projectielen.’’ En toch gaat het goed.
Fietsverlichting
Er gelden nu strenge regels. Het begint met iets kleins als fietsverlichting. ,,Alle Domusbewoners moeten automatische fietsverlichting hebben. Een groot irritatiepunt van de buurt was dat je zo vaak bijna werd aangereden door een Domusbewoner zonder licht op de fiets.’’ Andere regels zijn ingrijpender. Het aantal bewoners is teruggebracht van 48 naar 36. En de moeilijkste gevallen worden niet meer toegelaten. ,,In het begin was het ook een kwestie van de kamers vullen, uit economisch belang. Nu wordt er scherper op gelet.’’
Busje
Ook belangrijk: de politie zorgt ervoor dat er niet wordt gedeald. ,,Verschijnt er toch een dealer, dan komt de politie die thuis opzoeken. Het werkt, vroeger werden er spuiten enzovoorts gevonden, nu gebeurt dat niet meer.’’ En last but not least is er het busje. Dat brengt overdag Domusbewoners weg naar omliggende plaatsen.
’s Avonds kan de beveiliger het gebruiken. ,,Die is er elke avond. Krijgt hij een melding dat een bewoner overlast veroorzaakt, dan stapt hij in het busje, rijdt het dorp in en haalt de bewoner op.’’
Het geheim volgens Koppens: heel regelmatig overleg tussen Domus, buurt, burgemeester en politie. En een stevige houding vanuit de gemeente. ,,Die móet zijn verantwoordelijkheid nemen.’’
